26 Kasım 2012 Pazartesi

Orhan Gazi (1326-1359) / Osmanlı Padişahları


ORHAN GAZİ (1326 – 1359)

I. Orhan veya Orhan Gazi, ( Orhan Bey) (d. 1281, Söğüt – ö. Mart 1362, Bursa) Osmanlı Devleti’nin ikinci padişahı. 1326 ile 1359 yılları arasında beylik yapmıştır.
Babası Osman Gazi’den 16.000 km² olarak aldığı devleti, oğlu I. Murat’a 95.000 km² olarak bırakmıştır. Osmanlı Beyliği’nin kurucusu Osman Gazi ve Malhun Hatun’un oğludur.
Babası Osman Gazi’nin vefatı üzerine 1324′te bey olmuştur. Orhan Gazi’ye dinin kahramanı manasına gelen Şücaeddin lakabı verilmiştir.
Rumeli’ye geçiş
Orhan Gazi’nin hükümdarlığının son döneminde yeni bir strateji ortaya çıkmıştır. Bu strateji Bizans’a yardım etme vesilesiyle Rumeli’ye Osmanlı askeri gönderilmesi ile başlayıp; Osmanlıların ve Turklerin Rumeli’de toprak edinip şehirlere de yerleşmesi ve yeni bir küffar elinden toprak fethetme sürecinin (sonucunda ta orta Avrupa’ya uzanacak olan sürecin) başlaması ile devam etmiştir.
Orhan Bey’in Bizans’a yardım etmesi, bir iç isyan sonrası imparatorluk tahtına geçen VI. Yannis Kantakuzenos’la kurulan yakın ilişkilerle başlamıştır. 1344′de Bizans İmparatoru zor bir durumda bulunuyordu. Selanik’teki valisi olan Yannis Apocausus duruma hakim olamamış ve bağnaz fanatikler (Zealot) olarak anılan bir parti tekrar idareyi eline almıştı. Sırp Kıralı Stefan IV. Duşan tekrar Bizans aleyhine dönmüş ve tüm Makedonya’yı istila etmek niyetiyle Serez kalesini kuşatma altına almıştı. Anadolu’da müttefiki olan ve daha önce askerî yardım sağlayan Aydınoğlu Umur Bey’in donanması Papa’nın kurduğu Lig müttefikleri donanması tarafından İzmir’de yakılmış ve İzmir Papalık müttefiklerinin işgali altına alınmıştı.
Saruhan Beyliği asker sağlayabilecek durumda idi; ama bu kuvvetin hem Selanik hem de Sırp Kıralına karşı bir askerî sefer için yeterli olmayacağı gayet açıktı. Onun için 1345′in ilk aylarında VI. Yannis Kantakuzenos Orhan Bey’le yakın ilişkiler kurmak için temaslara başlamıştır. Kendisi tarih yazarı da olan Kantakuzenos bu evlilik hakkında kitabında bir bölüm ayırmıştır. Buna göre Kantekuzanos biraz Türkçe öğrenmiş; iki hükümdar birbirleri ile yakın şahsi bağlantı kurmuşlar ve Orhan Bey’le şahsi görüşmeleri sırasında birbirinden güzel üç kızını da Orhan Bey’le tanıştırmıştır. İkinci kızı olan Teodora’yı Orhan Bey ile evlendirmek için anlaşmışlardır.
1346′da Orhan Bey’i düğün yeri olan Silivri’ye (Salymbria’ya) getirmesi için 30 gemilik Bizans donanması kullanılmış ve 3 gün 3 gece süren düğünden sonra aynı filo Orhan Bey’i ve maiyetini geri götürmüştür. Ertesi yıl Orhan Bey yeni karısı Teodara ile bu sefer Üsküdar’da kayınbabası ile buluşmuştur.
1350′de Selanik’teki bağnaz fanatikleri (Zealot) ortadan kaldırmak için harekete geçen VI. Yannis Kantakuzenos yine damadı Orhan Bey’den Türk süvari kuvveti desteği istemiştir. 20.000 kişilik, Osmanlı süvari kuvveti ile takviyeli, Bizans kuvvetleri ile VI. Yannis Kantakuzenos’un oğlu olan Matthaios Kantakuzenos komutası altında Selanik’e doğru ilerlerken Orhan Bey’in askerlerinin Anadolu’ya geri gitmeleri gerekmiş ve bu askerlerin gitmesi ile gücü çok azalan Matthaios’un şansı yaver gidip Selanik yakınlarında bir Türk asıllı korsan filosu bularak bunları paralı olarak tutup Selanik’e girmeyi başarmıştır.
1352′de VI. Yannis Kantakuzenos’un ortak imparator olan V. Yannis Palaiologos ile arası açılmış ve V. Yannis, Edirne’de hüküm süren Matthaios’a Sırplar yardımı ile hücum edip şehrin idaresini eline almıştır. Buna karşılık Konstantinopolis bulunan VI. Yannis Kantakuzenos damadı Orhan Bey’den askerî destek istemiştir. Orhan Bey bunun üzerine komutanlığını oğlu olan Süleyman Paşa’nın yaptığı bir büyük Osmanlı birliğini VI. Yannis emrine girmek üzere göndermiştir. Bu Osmanlı birliği ile takveyeli Bizans ordusu Bizans İmparatoru VI. Yannis başkomutanlığı altında Edirne’ye yürüyüp bu şehri kurtarmıştır. Aynı Osmanlı birliği birkaç ay sonra bir karışık Sırp-Bulgar ordusunu, donmuş olan Meriç Nehri kıyılarında yenik düşürüp imha etmiştir.
Bazı Türk tarihlerine göre bu başarının sonucu olarak 1353′te Çimpe kalesi Süleyman Bey’e bir askerî üs olarak verilmiştir. Süleyman Bey buraya ve civarına askerlerinin ailelerini ve göçmen Türkmenleri yerleştirmeye başlamıştır ve bu kale Osmanlıların Avrupa’ya bir köprübaşı noktası olmuştur. Bunu önlemeye çalışan İmparator VI. Yannis Kantakuzenos, Çimpe kalesini geri almak için 10.000 altın tazminat vermeyi teklif etmiş ve bunu müzakere etmek için Orhan Bey’le şahsen görüşmek istemiştir. Fakat yaşlılığını ve hastalığını ileri süren Orhan Bey bu görüşmeyi kabul etmemiştir.
Bir başka açıklamaya göre ise 2 Mart 1354′te bütün Trakya büyük bir deprem geçirmiş ve bu afetin hemen arkasından gelen kar tipi fırtınaları ve şiddetli yağmur afetleri hayatı daha da fenalaştırmıştır. Bu afetten önce büyük bir Bizans şehiri olan Gelibolu taş taşın üzerinde kalmayacak kadar zarar görmüş ve tüm halkı tarafından denizden terk edilmiştir. Biga’da bu haberi alan Süleyman Paşa, bir anlatıma göre zaten kendine üs verilen Çimpe’ye gitmek üzere hazır bulunmaktaydı. Diğer bir anlatıma göre, Süleyman Paşa, daha önceki yardım seferinde Rumeli topraklarının zenginliğini görmüş ve Rumeli’ye geçmek için bir böyle bir fırsat kollamaktaydı.
Her nedenle olursa olsun, Süleyman Paşa ve ordusu ile Çanakkale Boğazı’nı geçip ve birlikte getirilen Türkmen göçmenleri bomboş olan Gelibolu’ya yerleştirmiştir. Birkaç ay içinde şehirdeki binalar yaşanacak şekilde onarılıp ve şehrin surları yeniden inşa edilmiş ve Gelibolu nüfusunun hepsi Türk olan bir müslüman şehrine dönüştürülmüştür. Bizans imparatoru resmen Süleyman Paşa’dan Gelibolu’dan orada yerleştirdiği bütün Türklerle birlikte çekilmesini istemiştir. Ancak Süleyman Paşa yanıt olarak buraya Türklerin Allah’ın niyeti ile geldiklerini; geldiklerinde şehrin terkedilmiş olduğunu; burada oturan hiçbir kimsenin evinden zorla atılmadığını ve bu şehri terketmenin Allah’ın inayetini ret etme olacağını bildirmiştir. İmparator bu şehrin boşaltılması masraflarını karşılayacağını ve üstüne tazminat vereceğini bildirdiyse de Süleyman Paşa’yı fikrinden caydıramamıştır. İmparator bu sefer damadı Orhan Bey’e de durumu şikayet etmiştir; Orhan Bey İmparatorla İzmit’te görüşebileceğini bildirmiş ise de görüşmeye hastalık bahanesine gitmemiştir. Bunu bir felaket olarak kabul eden İmparator büyük bir yeise kapılmıştır.
Bu sorun daha bir hal yoluna konulmadan Kantakuzenos, ortak imparator olan V. Yannis’le açık mücadeleye girişmiş; önce damadı V. Yannis Palaiologos’u ortak imparatorluktan atıp; Bozcaada’ya (Tenedos’a) sürgüne göndermiştir. Ama oradan Venedikliler yardımıyla Bozcaada’dan kaçan V. Yannis İstanbul’a gelip Konstantinopolis’te idareyi yeniden eline almıştır. V. Yannis ile kayınpederi VI. Yannis Kantakuzenos anlaşma yapıp birlikte imparatorluk yapmayı kabul etmişlerdir. Fakat, büyük bir depresyon içinde bulunan VI. Yannis Kantekuznos birkaç gün sonra, 4 Aralık 1354′te kendi isteği ile tahtından feragat etmiş; bir manastıra keşiş olarak girmiştir. Böylece Osmanlıların Rumeli’ye geçmeleri bir emrivaki olarak kalmış, ama Orhan Bey’in kayınbabası iktidardan ayrılmıştır.
Masallaşmış bir açıklamaya göre ise Süleyman Paşa ve ufak ordusu Rumeli’ye salla geçiş yapmış ve orada ilk yerleşkiyi kurmuşlardır.
Her ne şekilde geçiş ve köprübaşı kurulmuş olursa olsun, Osmanlılar Trakya’da Bizans şehirlerini birer birer zaptetmeye başlamışlardır. Çimpe Kalesi ve Gelibolu kale ve şehirinden başlayarak Bolayır, Keşan ve Rodoscuk (Tekirdağ) 1354′te fethedilmiştir. Bunun yanında fethedilen toprakları korumak amacıyla Rumeli’de geniş bir iskan politikası uygulanmış ve Anadolu’dan Trakya’ya Türkler getirilip yeni fethedilen yerleşkelere iskan edilmişlerdir. Ayrıca, zaten Trakya topraklarında bulunan korsanlık, haydutluk ve çetecilikle geçinen Türkler, Aydınoğulları ve Saruhan orduları kalıntıları da Osmanlılara katılmışlardır. 1356′da Osmanlılar Çorlu’ya kadar ilerlemişlerdir.
Rumeli’deki Osmanlı toprakları üzerinde beylerbeylik görevi yapan Süleyman Paşa, Çorlu civarında bir sürek avı sırasında atından düşerek feci şekilde ölmüştür (1357). Süleyman Bey’in ölümu ile; 1359-1362 arasında Orhan Bey’in oğlu ve veliahtı Murat Bey Rumeli’de Osmanlı ordularına komutaya başlamıştır. Osmanlılar 1361′de Dimetoka’yi ellerine geçirmişlerdir. 1362′de Orhan Bey öldüğünde Osmanlı orduları Edirne kapılarında olup o yıl bu şehir de Osmanlılar eline geçmiştir.Bu sayede Edirne Osmanlıya ait olmuştur
Yenilikleri ve düzenlemeleri
Devlet alanında
Orhan Gazi Osmanlı Beyliği’ni yeni yasalar ve düzenlemeler sayesinde devlet yapmıştır. Sultan unvanı ilk kez Orhan Gazi zamanında kullanılmıştır. İlk kez vezirlik teşkilatı kurulmuştur. İlk kadı ve subaşı atamaları bu dönemde yapılmıştır. Sancaklara kadılar gönderilmiştir. Divan Örgütü kurulmuştur. Vakıf sistemi, adli teşkilat kurulmuştur.
Askerlik alanında
Yaya ve müsellem olarak ilk düzenli Osmanlı ordusu kurulmuştur. İlk donanma çalışmaları yapılmıştır ve Osmanlı Devleti gücüne güç katmıştır.
Kişiliği ve fiziki yapısı
Orhan Gazi; mavi gözlü, sarışın, beyaz tenli, geniş göğüslü, iri yapılı bir insandı. Kulağında siyah bir beni vardı. Halk tarafından oldukça sevilirdi. Sık sık halkın arasına karışıp onların dertlerini dinlerdi.Davranışları dengeli ve kararlı idi. Daima tedbirli davranırdı. İyi ahlaklı olarak bilinirdi.
Son yılları ve ölümü
Orhan Gazi, son yıllarında Osmanlı Devletinin idaresini, oğlu Murat’a bırakarak Bursa’da sessiz geçirmiştir.
Ölüm nedeni ve yılı hakkında tarihçiler arasında ihtilaf bulunmaktadır. Zamanının tarihçisi olan Aşıkpaşazade, Orhan Bey’in Süleyman Bey’le aynı yılda, 1358′de, öldüğünü yazmaktadır. Bazı tarihçiler 1360 yılında 79 yaşında iken vefat ettiğini bildirirler ve diğerleri ise ölümünün 1362′de olduğunu belirtir.
Orhan Bey, Bursa’da, Gümüşlü Kümbet’te babasının türbesine gömülmüştür.
Ailesi
Eşleri
1.Asporça Hatun – Bizans İmparatoru III. Andronikos’un kızı, Şehzade İbrahim ve Fatma Hatun’un annesi.
2.Nilüfer Hatun – Yarhisar Tekfurun kızı, I. Murat, Süleyman Gazi ve Şehzade Kasım’ın annesi.
3.Holofira Kantakouzene – Bizans İmparatoru VI. Yannis Kantakuzenos’un kızı, Şehzade Halil’in annesi.
4.Eftandise Hatun – Mahmud Alp’in kızı.
Erkek çocukları
1.Süleyman Gazi
2.Murad Hüdavendigar
3.Şehzade İbrahim
4.Şehzade Halil
5.Şehzade Kasım
6.Eyüp
Kız çocukları
1.Fatma Hatun

Kaynak;http://www.sanalbilgin.net/2-orhan-gazi-1326-1359/#more-655

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder